بورس کالا چیست؟ + انواع آن در ایران
- بورس کالا چیست؟
- تاریخچه بورس کالا
- انواع بورس کالا ایران
- مزایای بورس کالا
- معایب و محدودیت های بورس کالا
اگر در بازار سرمایه فعالیت میکنید، حتما نام بازار بورس کالا را شنیدهاید؛ این بازار، به عنوان سومین بورس کشور شناخته میشود که در آن محصولات مختلفی مانند محصولات پتروشیمی، فلزات، کشاورزی، خودرو و طلا معامله میشوند. در این مقاله به معرفی سایت بورس کالا و انواع آن خواهیم پرداخت.
بورس کالا چیست؟
در بازار کالا به صورت سنتی، قیمت کالا دارای نوسان است و فروشندگان میتوانند محصولات خود را با قیمت خاص به فروش برسانند و همچنین، کنترل مناسبی بر قیمت و کیفیت آنها وجود ندارد، بنابراین خرید کالا از این بازار با ریسک همراه است؛ با توجه به این موضوع، نیاز به بازار مالی برای سهولت انجام معاملات و کنترل قیمت حس میشد.
بورس کالا برای تامین این نیاز و رفع محدودیتهای بازار سنتی ایجاد شده است. بورس کالا، یک بازار سازمانیافته است که در آن کالاهای مشخصی، توسط کارگزاران، بین ارائهدهندگان و متقاضیان مبادله میشود تا معامله با توجه به قیمت واقعی کالا و با ضمانت اصالت و کیفیت آن انجام شود. این محصولات شامل خودرو، طلا، زعفران، پنبه و … میباشند.
تاریخچه بورس کالا
۱۹ سال پیش، اولین بورس کالا ایران ایجاد شد. شورای عالی بورس که وظیفه راهاندازی بورس کالا را بر عهده داشت، به منظور محقق کردن اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه، در شهریور ۱۳۸۲ اقدام به راهاندازی بورس فلزات به عنوان اولین بورس کالا ایران نمود. سپس در شهریور ۱۳۸۳ بورس کالا کشاورزی فعالیت خود را آغاز کرد.
بر اساس قانون مجلس شورای اسلامی که در اول آذر ۱۳۸۴ به تصویب رسید، بورس فلزات و بورس کشاورزی ادغام شدند و پس از طی کردن گامهای قانونی و پذیرهنویسیهای لازم، بازار بورس کالای ایران به صورت رسمی در مهر ۱۳۸۶ شروع به فعالیت نمود. بازار بورس یکی از زیرمجموعههای سازمان بورس اوراق بهادار میباشد و اقدامات آن توسط این سازمان کنترل میشود.
انواع بورس کالا ایران
این بازار، دارای چهار زیر مجموعه است که عبارت هستند از بازارهای فرعی، بازار مشتقه، مالی و بازار فیزیکی. هر کدام از این بازارها دارای اجزای کوچکتری هستند. محصولات شیمیایی و پتروشیمی، محصولات صنعتی، معدنی و کشاورزی از اجزای بازار فیزیکی هستند و مهمترین زمینههای فعالیت بورس کالا را تشکیل میدهند. در ادامه به صورت مختصر به توضیح هر کدام از این بازارها خواهیم پرداخت:
بازار فیزیکی بورس کالا
یکی از کاربردیترین بازارهای بورس کالا، بازار فیزیکی میباشد. این بازار با این هدف راهاندازی شده است که تولیدکنندگان و مصرفکنندگان بتوانند با مکانیزمهای پیشرفتهتری، کالاهای فیزیکی مدنظر خود را معامله کنند. این بازار از نظر ارسال کالا مانند بازار سنتی است و تفاوت آنها در این است که در بازار فیزیکی بورس، ارسال بر اساس قوانین و مکانیزم مخصوص صورت میگیرد. در این بازار محصولاتی نظیر محصولات کشاورزی، پتروشیمی، فرآوردههای نفتی و صنعتی و معدنی مبادله میشوند.
بازار فرعی بورس کالا
ماهیت اصلی این بازار از نظر ارسال کالا و مکانیزم قانونمند مشابه بازار فیزیکی است و تفاوت آنها در بهرمند کردن طیف وسیعتری از بازار کالایی است. سرمایهگذارانی که تمایل دارند از مزایای بورس کالا بهرهمند شوند، میتوانند در بازار فرعی با قوانین آسانتری در رابطه با پذیرش کالا، در بازار بورس فعالیت کنند.
در واقع کالاهایی که به دلایلی نمیتوانند در بازار فیزیکی معامله شوند در بازار فرعی مبادله میشوند. برخی از این دلایل عبارت هستند از:
- نیاز به مراجعه حضوری جهت تایید کیفیت توسط متقاضی
- تداوم نداشتن عرضه آنها
- در این بازار کالاهایی مانند محصولات پتروشیمی، کشاورزی، معدنی، پلیمر و صنعتی و … دادو ستد میشوند که میتوانند در معاملات داخلی و خارجی عرضه شوند. با توجه به این موضوع، ارایهدهندگان بیشتری میتوانند حاضر شوند و کالاهای خود را بفروشند.
بازار مالی بورس کالا
بازار مالی بورس کالا با هدف جذب بیشتر سرمایهگذاران راهاندازی شده است و زیرمجموعههای آن عبارت هستند از:
گواهی سپرده کالایی
در این بازار، مقداری کالا به انبار سپرده و انباردار در صورت تایید کیفیت آنها، قبضی را برای محصول صادر میکند که پشتوانه این محصولات است. این قبض توسط اشخاص متقاضی حضور در بازار مالی بورس کالا، در اتاق پایاپای سپردهشده و اشخاص به وسیله آن میتوانند گواهی سپرده کالایی را دریافت و شروع به مبادله محصولات خود کنند.
صندوق سرمایه گذاری کالایی
در این بازار، هزینههای مربوط به انبارداری و حملونقل حذف میشود و افراد میتوانند به جای خرید کالا، اوراق آن را بخرند. به عبارت دیگر، صندوق سرمایهگذاری کالایی اقدام به سرمایهگذاری در کالای مشخصی میکند و افراد برای سرمایهگذاری در این کالا میتوانند شروع به خرید واحدهای صندوق کنند.
قرارداد سلف موازی استاندارد
در قرارداد سلف موازی استاندارد، ارایهدهندگان کالا میتوانند وجه کالایی را که فروختهاند را قبل از ارسال آن دریافت کنند. کلیت این قرارداد مشابه قرارداد سلف است.
در این مقاله همه چیز درباره صندوق های سرمایه گذاری گفته شده است: صندوق سرمایه گذاری چیست؟
بازار مشتقه بورس کالا
یکی از جدیدترین بازارهای بورس کالا، بازار مشتقه است که با هدف کنترل ریسک و تضمین خرید و فروش راهاندازی شده است. نحوه فعالیت این بازار به این صورت است که یک دارایی خاص به عنوان دارایی پایه در نظر گرفته میشود و بر روی آنها، قراردادهایی تنظیم میشود. این داراییهای مشخص میتوانند هر کالایی باشند مانند محصولات غذایی، محصولات پتروشیمی، فلزات ارزشمند؛ بنابراین تعداد زیادی سرمایهگذار در بازار مشتقه وجود دارند. اوراق مشتقه بورس کالا شامل قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله هستند که دارای مزایای زیادی هستند؛ برخی از آنها عبارت هستند از:
- پوشش دادن ریسک
- امکان معامله استقراضی داراییها
- تضمین معاملات از طریق اتاق پایاپای بورس
مزایای بورس کالا
مزایای بورس کالا به صورت خلاصه عبارت است از:
- بر کالاهایی که در بازار بورس خرید و فروش میشوند، نظارت میشود و هزینه آنها مدیریت شده منتقل میشود.
- در صورتی که کالا معیوب باشد، به خریداران تحویل داده نمیشود.
- نرخها به صورت عادلانه و بر اساس عرضه و تقاضا مشخص میشوند.
- از آنجایی که در این بازار تمام معاملات شفاف هستند، معامله به صورت صوری امکانپذیر نیست.
- طرفین در صورت پایبند نبودن به تعهدات خود ملزم به پرداخت خسارت هستند.
- بورس کالا محصولات را بدون هزینه به خریداران داخلی و خارجی معرفی میکند، بنابراین فروشندگان نیازی به تبلیغ محصولات خود ندارند.
- ریسک نوسان آتی قیمت مدیریت میشود، زیرا عرضه و تقاضا به شکل سازمان یافته انجام میشود.
- بر اساس ماده شش قانون توسعه، ده درصد از مالیات درآمد حاصل از فروش محصولات در بورس کالا معاف از پرداخت مالیات خواهند شد.
معایب و محدودیت های بورس کالا
این بازار دارای معایب و محدودیتهایی میباشد که برخی از آنها شامل موارد زیر است:
- برخی از محصولات در بورس کالا به صورت سبد عرضه میشوند، بنابراین برای خریداران امکان انتخاب وجود ندارد.
- عرضهکنندگان در بازار بورس کالا باید بدون وقفه محصولات خود را عرضه کنند، زیرا اگر توقفی در عرضه صورت بگیرد، عرضهکنندگان مربوطه از بازار بورس کالا اخراج میشوند.
- در صورتی که تمایلی به پرداخت مالیات ندارید، وارد این بازار نشوید، زیرا این بازار مکان مناسبی برای فرار مالیاتی نیست.
- متقاضیان نمیتوانند از حجم مشخص شدهای کمتر خریداری کنند.
سخن پایانی:بورس کالا، بازاری امن و جدید برای سرمایهگذاران میباشد که علاوه بر جذب سرمایه برای قسمتهای مختلف، شفافیت کافی را برای خریداران و فروشندگان ایجاد میکند. بورس کالا به منظور از بین بردن محدودیتها و نقاط منفی بازار سنتی راهاندازی شده است. همچنین در بورس کالا، بر روی معاملات، نوسانات و کیفیت محصولات نظارت میشود.
دیدگاهتان را بنویسید